Παλαιό Φρούριο Κέρκυρας

Κατά τον 15ο αιώνα, η Κέρκυρα αποκτά για τους Ενετούς μεγάλη εμπορική και στρατιωτική σημασία. Προχωρούν λοιπόν σε ισχυρότατες οχυρώσεις, κυρίως για την άμυνα κατά των οθωμανικών διεκδικήσεων που δεν έπαψαν να υπάρχουν μέχρι τον 18ο αιώνα. Το Παλαιό Φρούριο ή Φορτέτσα, τοποθετημένο σε μια δικόρυφη χερσόνησο, βίωσε τρεις ιστορικές φάσεις οχυρώσεων. Κατά την τελευταία φάση, βυζαντινή περίοδο οχυρώνεται ο ανατολικός λόφος, κατά την πρώιμη ενετική περίοδο μετατρέπεται σε νησί η χερσόνησος και οχυρώνεται ο δυτικός λόφος και κατά την ύστερη ενετική περίοδο συμπληρώνονται τα οχυρωματικά έργα.

Διαβάστε την αναλυτική περιγραφή

Τείχη, ογκώδη οχυρά, ο Πύργος της Θάλασσας, ο Πύργος της Ξηράς, υπόγειες διαβάσεις, κτίσματα που άφησαν οι διάφορες κυριαρχίες, όπως αυτά της ενετικής φυλακής κα της αγγλικής φρουράς, οικόσημα, ανάγλυφα, ερείπια: Το Παλαιό Φρούριο (Fortezza). Χτισμένο σε μια χερσόνησο με δύο βραχώδεις κορυφές από τις οποίες η Κέρκυρα πήρε το όνομά της (Κορυφώ=Corfu), το Παλαιό Φρούριο έχει διαγράψει μια σημαντική πορεία μέσα στους αιώνες, ταυτισμένη με την πορεία του νησιού.

Από τη βυζαντινή ακόμη εποχή, η γεωγραφική θέση του οικισμού της Κέρκυρας υπαγόρευε την οχύρωσή της. Οι Βυζαντινοί, λοιπόν, έκαναν το πρώτο βήμα και ακολούθησαν οι Ανδηγαβοί. Οι Βενετοί ήταν αυτοί όμως που μεταμόρφωσαν τη μεσαιωνική πόλη στη χερσόνησο σε ένα απόρθητο φρούριο.

Γι’ αυτούς, η Κέρκυρα είχε τεράστια σημασία τόσο για το εμπόριο όσο και για τη ναυτιλία, τα οποία απειλούνταν από τις οθωμανικές βλέψεις και τις πειρατικές επιδρομές. Η πιο ολοκληρωμένη οχύρωση ήταν εκ των πραγμάτων επιβεβλημένη. Τα οχυρωματικά έργα των Βενετών άρχισαν στα 1402 και συνεχίστηκαν μέχρι την πτώση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου στα 1797.

Τα πρώτα έργα άλλαξαν σημαντικά τη φυσιογνωμία του οχυρού. Στα τέλη του 14^ου αιώνα, εγκαινιάστηκε νέα περίοδος οχυρώσεων, που μετέτρεψε τελικά τη χερσόνησο του Παλιού Φρουρίου σε νησί. Την ίδια εποχή γίνεται και η πρώτη διαμόρφωση της Σπανιάδας που σήμερα αποτελεί τη μεγάλη πλατεία της Κέρκυρας στο πλαίσιο της οχυρωματικής στρατηγικής.

Από τον 10^ο αιώνα ήδη, λόγω του περιορισμένου χώρου του οικισμού και της συχνής κατεδάφισης σπιτιών για την υλοποίηση οχυρωματικών έργων, άρχισε να αναπτύσσεται έξω από τη μεσαιωνική πόλη του φρουρίου ένα προάστιο, το Ξωπόλι, εκεί που σήμερα βρίσκεται η παλιά πόλη της Κέρκυρας. Η γειτνίαση της οχυρωμένης πόλης με το ανοχύρωτο προάστιο δεν ήταν σύμφωνη με τους στρατιωτικούς κανονισμούς της εποχής. Γι’ αυτό και δημιουργήθηκε ένας μεγάλος ανοιχτός χώρος για να αφήνει σε ακάλυπτο πεδίο τους επιτεθέμενους, με κατεδάφιση κατοικιών που προκάλεσε την αγανάκτηση των κατοίκων.

Η μεγάλη επίθεση των Τούρκων το 1537 και η πολυήμερη πολιορκία με τεράστιες συνέπειες για τον πληθυσμό απέδειξαν ότι η οχύρωση του φρουρίου ήταν παρόλα αυτά παρωχημένη. Μετά την πολιορκία, άρχισε η συμπλήρωση των οχυρώσεων που διήρκεσε όλον τον 16^ο αιώνα. Κατά τη φάση αυτή των οχυρωματικών έργων, διαπλατύνεται εκ νέου το τεχνητό κανάλι, ενισχύονται οι οχυρώσεις της ακρόπολης του φρουρίου, με τη χρήση υλικών από το ερειπωμένο φρούριο της Κασσιώπης, και επεκτείνεται ο επίπεδος ανοιχτός χώρος της Σπανιάδας.

Κατά τον 17^ο αιώνα, το Φρούριο αποκτά πλέον επιτελικό ρόλο και γίνεται ένα καθαρά διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο. Οι κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες μεταφέρονται οριστικά στο Ξωπόλι, εφόσον πια, με την πάροδο των αιώνων, οι αστικές κατοικίες που διατηρούνται στο Παλαιό Φρούριο δεν είναι παρά ελάχιστες.

Μετά την πτώση της Γαληνοτάτης το 1797, το Παλαιό Φρούριο παρέμεινε το στρατιωτικό κέντρο της εκάστοτε διοικητικής αρχής. Οι κυριότερες παρεμβάσεις στο φρούριο γίνονται επί αγλλοκρατίας, με την κατασκευή σημαντικών έργων όπως του πλινθόκτιστου κτιρίου των στρατώνων. Το 1864 έρχεται η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα και το φρούριο ακολούθησε τα πεπρωμένα του ελληνικού κράτους.